اصول ساخت گلخانه سبزیجات + نکات مهم
ساخت گلخانه سبزیجات + نکات مهم و آنچه که نیاز است بدانید
ساخت گلخانه سبزیجات میتواند در هر فضایی، از اندازههای کوچک مانند تراس یک آپارتمان گرفته تا گلخانههای بزرگ تجاری، انجام شود. سبزیجات از بهترین محصولات برای کشت گلخانهای هستند که میتوانید بهراحتی شاهد رشد و نمو عالی آنها حتی با تجهیزات گلخانهای کم باشید و مانند برخی محصولات خاص از جمله میوههای گرمسیری نیست که نیاز به ایجاد شرایط خاص و مراقبتهای زیاد و طاقتفرسا داشته باشد.
از طرفی، رشد بسیاری از سبزیجات در گلخانه، بسیار سریع و سودآور است و برای افراد مبتدی نیز مناسب میباشد. اما برای ساخت و احداث گلخانه سبزیجات باید به اصولی توجه داشته باشید که در این مقاله تا جای ممکن آنها را برایتان توضیح خواهیم داد. با ما همراه باشید.
انتخاب مکان مناسب برای ساخت گلخانه سبزیجات
یکی از مهمترین اصول ساخت گلخانه سبزیجات، دقت در انتخاب مکان این گلخانه است. مکان ایده آل برای ساخت گلخانه سبزیجات دارای شدت نور بالا در زمستان، دمای متوسط زمستان، رطوبت کم و دسترسی آسان به بازار است. همچنین در صورت امکان، دسترسی آسان به تأسیسات موجود به کاهش هزینههای تأسیس کمک میکند و بر هزینههای سوخت مداوم تأثیر میگذارد.
به علاوه مکان ساخت و احداث گلخانه سبزیجات باید جایی باشد که از درختان یا ساختمانهایی که ممکن است گلخانه را تحتالشعاع قرار دهند به دور باشد، اگرچه بادشکنها در صورت قرارگیری مناسب به کاهش هزینههای گرمایشی کمک میکنند. از طرفی باید مطمئن شوید که فضای کافی برای گسترش گلخانه خود در آینده را خواهید داشت.
درحالیکه بزرگراهها، حملونقل سبزیجات گلخانه ای را آسانتر کردهاند، مکانیابی ساخت گلخانه سبزیجات در نزدیکی مناطق با جمعیت بزرگ هنوز هم مهم است. زیرا معمولاً سبزیجات عمر طولانی ندارند و هرچه سریعتر به دست مصرفکننده برسند، تازهتر و لذیذتر خواهند بود.
به همین دلیل حتی برخی از سبزیجات مانند گوجهفرنگی را قبل از رسیدن کامل برداشت میکنند. زیرا حملونقل گوجهفرنگی رسیده سخت است و بهاحتمالزیاد در صورت رسیده بودن کامل آنها، همه بار بهسلامت به مقصد نخواهد رسید و ضرر زیادی را ایجاد میکند. بنابراین مکان ساخت و احداث گلخانه سبزیجات هرچه به بازار خردهفروشی نزدیکتر باشد، بهتر است.
نکته دیگری که باید به آن توجه داشته باشید این است که گلخانههایی که از خاک بومی یا سیستم تولید گلدانی برای تولید سبزیجات استفاده میکنند، باید در مکانهای هموار با خاکهای عمیق و با زهکشی مناسب ساخته شوند. خاکهای لومی شنی بهترین نوع خاک برای ساخت گلخانه سبزیجات هستند. منبع آب با کیفیت نیز برای انتخاب مکان ساخت گلخانه سبزیجات بسیار مهم است.
غلظت بالای نمک در خاک یا آب میتواند بهطور قابلتوجهی عملکرد گلخانه شما را کاهش دهد. در مواردی که خاک مناسب نیست، میتوانید به گزینههای دیگر مانند آوردن خاک بهتر یا استفاده از سیستم تولید بدون خاک (مانند سیستم هیدروپونیک) فکر کنید.
نحوه ساخت گلخانه سبزیجات
هنگام برنامهریزی برای ساخت طرحهای گلخانهای، چهار عامل عمده باید در نظر گرفته شوند که شامل نوع محصول، محدودیتهای بار، نفوذ نور و هزینه هستند. نوع محصولات کشت شده تعیین میکند که چقدر نور، گرمایش و سرمایش لازم است. به همین دلیل باید قبل از ساخت گلخانه سبزیجات، نوع محصولاتی که میخواهید کشت کنید را مشخص نمایید.
شیب سقف حداقل 28 درجه و هوای گرم در گلخانه باید بهقدری باشد که از تجمع برف روی سقف در زمستانها جلوگیری کند. دو نوع گلخانه متداول بصورت مستقل یا متصل به ناودان، با سقفهای Quonset (حلقه)، شیروانی یا گوتیک معمولاً برای ساخت گلخانه سبزیجات در نظر گرفته میشوند.
گلخانههای مستقل میتوانند دارای سقف Quonset، Gothic یا شیروانی باشند، در حالی که گلخانههای متصل به ناودان دارای چندین طاق شیروانی یا Quonset هستند که در سطح ناودان به هم متصل شدهاند.
گلخانههای مستقل قیمت کمتری دارند و برای مساحت کمتر از 10000 فوت مربع یا تقریباً 1000 متر مربع انتخاب خوبی هستند. اما برای مساحتهای بزرگتر باید از نوع مستقل استفاده کنید. به علاوه در برخی از مناطق به دلیل نور کم نمیتوان از گلخانه متصل استفاده کرد. زیرا دیواره یا دیوارهای اطراف گلخانه جلوی استفاده حداکثری سبزیجات از نور را خواهند گرفت.
در گلخانههای متصل، مهاربندی در امتداد دو طرف گلخانه و سقف باید برای مقاومت در برابر باد، بهویژه در بهار کافی باشد. اگر بوتههای گوجهفرنگی یا خیار با ریسمان متصل به مهاربندی حمایت شوند، مهاربندی در امتداد سقف نیز باید برای تحمل بارهای محصول کافی باشد.
برای ساخت فونداسیون گلخانه نیز تا جایی که ممکن است، بهتر است از بتن استفاده شود. همچنین باید از یک درب عریض در یک انتهای گلخانه استفاده گردد تا دسترسی به تجهیزات آسان و سریع باشد.
در ساخت گلخانه سبزیجات باید به این نکته توجه کنید که تا حد امکان بدون اینکه استحکام سازه گلخانه شما به خطر بیفتد، سازههای نگهدارنده را به حداقل برسانید تا میزان نفوذ نور خورشید به حداکثر مقدار خود برسد.
مواد لعاب باید بسیار شفاف باشند و برآمدگیها باید جهت شمال به جنوب داشته باشند تا سایه خود سازه کاهش یابد. خطوط برق هوایی، سیستمهای آبیاری و کانالهای گرمایش نیز باید به حداقل ممکن برسند. سازههای نگهدارنده باید با مواد بازتابنده و رنگ روشن برای حداکثر بازتاب نور، رنگ شوند.
بیشتر محصولات گلخانهای در نوری که طول موج آن بین 400 تا 700 نانومتر است، بهترین رشد را دارند. این طیف از طول موجها را تابش فعال فتوسنتزی (PAR) مینامند. بیشتر پوششهای گلخانهای این امواج کوتاه نور مرئی را در خود جای میدهند. ایجاد نور پراکنده با کاهش نور اضافی در برگهای بالایی و افزایش نور منعکس شده به برگهای پایینی، به نفع گیاهان است.
از نظر مواد مورد استفاده برای لعاب گلخانهها، گلخانههای لعاب پلاستیکی مزایای متعددی نسبت به گلخانههای شیشهای دارند و مقرون به صرفه تر هستند. پلاستیک همچنین با طرحهای مختلف گلخانه ای سازگار است. از طرفی در برابر شکستگی مقاوم است، سبک وزن است و استفاده از آن نسبتاً آسان میباشد.
انواع پوششهای پلاستیکی برای ساخت گلخانه سبزیجات
از مواد مختلفی برای پوشش های گلخانه های سبزیجات استفاده میشود که هرکدام مزایا و معایبی دارند. ازجمله این مواد عبارتاند از:
اکریلیک
اکریلیک در برابر عوامل جوی و شکستگی مقاوم بوده و بسیار شفاف است. اما سرعت جذب اشعه ماوراء بنفش (UV) آن بیشتر از شیشه است. اکریلیک دو لایه حدود 83 درصد نور را منتقل میکند و 20 تا 40 درصد از دست دادن گرما را در مقایسه با تک لایه کاهش میدهد. این ماده زرد نمیشود و عمری حدود ده سال دارد. از معایب آن میتوان به قابل اشتعال بودن، بسیار گران بودن و بهراحتی خراشیده شدن آن اشاره کرد.
پلی کربنات
پلی کربنات در برابر ضربه بهتر مقاومت میکند و انعطافپذیرتر، نازکتر و ارزانتر از اکریلیک است و طول عمر آن حدود 10 تا 15 سال است. پلی کربنات دو لایه، حدود 75 تا 80 درصد نور را منتقل میکند و 40 درصد از دست دادن گرما را در مقایسه با تک لایه کاهش میدهد. اما این ماده نیز بهراحتی خراشیده میشود، سرعت انبساط و انقباض بالایی دارد و در عرض یک سال شروع به زرد شدن میکند و شفافیت خود را از دست میدهد (اگرچه انواع جدید با مهارکنندههای UV به این سرعت زرد نمیشوند).
پانلهای پلیاستر
پانلهای پلی استر تقویت شده با فایبرگلاس (FRP) بادوام، جذاب و با قیمت متوسط هستند. در مقایسه با شیشه، پانلهای FRP در برابر ضربه مقاومتر هستند و نور کمتری را از خود عبور میدهند و هوازدگی آنها در طول زمان باعث کاهش انتقال نور میشود. برش این پلاستیک آسان است و در صفحات راه راه یا تخت عرضه میشود.
این پوشش فقط زمانی که با تدلار پوشش داده شود، هوا پذیری عالی را ارائه میدهد. از معایب دیگر آن این است که فایبرگلاس سرعت انبساط و انقباض بالایی دارد و طول عمر آن پنج سال است، اما انتخاب درجه بالایی از FRP پوشش داده شده میتواند طول عمر آن را تا 20 سال نیز افزایش دهد.
فیلم پلیاتیلن
فیلم پلیاتیلن ارزان است، اما موقتی است و جذابیت کمتری دارد و نسبت به سایر پلاستیکها به نگهداری بیشتری نیاز خواهد داشت. این ماده بهراحتی توسط اشعه ماوراء بنفش خورشید از بین میرود، اگرچه فیلم تقویت شده با مهارکنندههای UV 12 تا 24 ماه بیشتر از حالت تقویت نشده عمر میکند. از آنجایی که این مواد در ورق های پهنتری عرضه میشوند، به اعضای قاب ساختاری کمتری برای پشتیبانی نیاز دارند و درنتیجه انتقال نور بیشتر میشود.
استفاده از یک صفحه دو لایه پلیاتیلن 6 میل در خارج و 2 میل بهعنوان مانع داخلی به حفظ گرما کمک میکند. این لایه داخلی همچنین به کاهش تراکم آب در گلخانه کمک خواهد کرد. حالت دو لایه این مواد، اتلاف گرما را 30 تا 40 درصد کاهش میدهد و 75 تا 87 درصد نور موجود را در زمان جدید منتقل میکند.
فیلم پلی وینیل کلراید (PVC)
فیلم پلی وینیل کلراید (PVC) توانایی بسیار بالایی در انتقال گرما دارد که باعث ایجاد دمای هوای کمی بالاتر در شب در گلخانه میشود. مهارکنندههای UV میتوانند عمر فیلم را افزایش دهند. این مواد گرانتر از فیلم پلیاتیلن هستند و تمایل به تجمع آلودگی دارند که برای انتقال بهتر نور باید در زمستان شسته شود.
اهمیت کنترل دما در ساخت گلخانه سبزیجات
تنظیم دمای هوا در گلخانه سبزیجات را باید در همان ابتدا، یعنی هنگام ساخت در نظر بگیرید و برای آن برنامه داشته باشید. زیرا دمای مناسب با توجه به نوع گیاه موردنظر، هم برای رشد رویشی و هم برای باردهی مهم است. برای تعیین نیازهای گرمایشی، دانستن حداقل دمای مورد نیاز برای محصول، کمترین دمای هوای بیرونی که ممکن است مورد انتظار باشد و مساحت سطح گلخانه ضروری است. اتلاف گرما نیز تحت تأثیر باد و قرار گرفتن در معرض سایت باید در نظر گرفته شود.
بیشتر گلخانههای تولید سبزیجات در مناطق سردسیر با گاز طبیعی گرم میشوند. نصب بخاری با خروجی BTU کافی برای گرم کردن گلخانه در سردترین روزها مهم است. بخاریهای گاز طبیعی و گاز فشرده برای ایمنی و جلوگیری از آسیب به محصول باید هواکشی شوند. ترموستات ها نیز باید در سطح گیاه قرار گیرند، جایی که گیاهان در حال رشد هستند و در جایی که جریان هوا یا نور خورشید مستقیماً روی آنها تأثیر نمیگذارد.
علاوه بر گرما، خنکسازی گلخانه در زمان مورد نیاز هم مهم است. خنککننده تبخیری کارآمدترین و اقتصادیترین راه برای کاهش دمای گلخانه در بسیاری از مناطق دنیا برای ساخت گلخانه سبزیجات است. تهویه مناسب نه تنها برای کنترل دما بلکه برای پر کردن دیاکسید کربن و کنترل رطوبت نسبی از اهمیت بالایی برخوردار است.
رطوبت نسبی بالای 90 درصد باعث ایجاد مشکلات بیماری و تراکم در سقف داخلی میشود. هواکشهای سقفی بهندرت در گلخانههای پلاستیکی استفاده میشوند. در این گلخانهها از دریچههای جانبی برای تأمین تهویه و خنککننده استفاده میکنند. دریچهها باید تا حد امکان بر روی دیوار نصب شوند. اگر دمای روز بیشازحد زیاد شود، ممکن است در اواخر بهار یا اوایل پاییز نیاز به سایه زدن باشد.
مواد سایهانداز مختلفی که میتوان روی آنها اسپری یا برس زد، در بازار در دسترس هستند. بااینحال، هنگامیکه هوای خنک شروع میشود، سایهها باید حذف شوند. بهتر است عملیات گرمایش، سرمایش و تهویه در گلخانهها بخصوص گلخانههای بزرگ، بهصورت خودکار باشند تا در نیاز به نیروی کار صرفهجویی شود و از کنترل مناسب دما اطمینان حاصل گردد.
خاک مناسب برای ساخت گلخانه سبزیجات
سادهترین راه برای شروع تولید سبزیجات گلخانهای استفاده از خاک موجود در محل است، اما این خاکها باید زهکشی خوبی داشته باشند. خاک را میتوان با استفاده از مقادیر فراوان کود دامی پوسیده، کمپوست یا کود دامی کمپوست شده بهبود بخشید. خاکها باید حداقل دو هفته قبل از کاشت با بخار، بخور یا استریل شوند.
اگر خاک بخارپز میشود، دمای 180 درجه فارنهایت را حداقل به مدت چهار ساعت برای آن حفظ کنید. پس از عقیمسازی از خاکورزی عمیق خودداری کنید تا از ورود مجدد بذر علفهای هرز و ارگانیسمهای بیماریزا از زیر ناحیه استریل سازی یا بخور جلوگیری شود.
قبل از کاشت باید آزمایش خاک انجام شود تا میزان کود مصرفی برای هر محصول مشخص شود. تمام کودهای فسفره و پتاسیم باید قبل از کاشت استفاده شوند و مستقیماً در خاک گنجانده شوند. کودهای نیتروژن باید بهصورت تقسیم شده، قسمتی قبل از کاشت و بقیه در صورت نیاز در طول فصل رشد استفاده شوند. کودهای نیتروژن را میتوان بهعنوان ساید پانسمان یا از طریق سیستم آبیاری قطرهای نیز استفاده کرد. عناصر کود ثانویه و جزئی باید در صورت نیاز اعمال شوند.
کشت هیدروپونیک در گلخانههای سبزیجات
کشت هیدروپونیک سبزیجات گلخانهای شامل تولید محصولات زراعی در ماسه، شن، یا مخلوطهای بدون خاک مصنوعی در کیسهها، لولهها، وانها، مخازن یا فرورفتگیهایی است که برای ایجاد شرایط گردش محلول غذایی مورد نیاز برای رشد محصول طراحی شدهاند.
برخلاف کشت معمولی در خاک، کشت هیدروپونیک سبزیجات گلخانهای نیاز به مدیریت شدید دارد. اگرچه سیستمهای اتوماسیون فعلی میتوانند کود دهی و نیاز نیروی کار آبیاری را به حداقل برسانند، اما همچنان نظارت مستمر بر سیستم مهم است.
پرورشدهندگان سبزیجات به این روش باید در مورد رشد گیاه، تعادل مواد مغذی، ویژگیهای محیطهای فرهنگی و فیزیولوژی گیاه آگاهی بالایی داشته باشند. بااینوجود، هیدروپونیک امکان کشت سبزیجات گلخانهای را در مناطقی که خاک برای تولید سبزیجات مناسب نیست، برای شما فراهم میکند.
بهترین محصولات برای گلخانه های سبزیجات
گوجهفرنگی، رایجترین سبزیجاتی است که در گلخانهها کشت میشود و پس از آن خیار، بیشترین کشت را دارد. هر دو در خارج از فصل (پاییز، زمستان و بهار) رشد میکنند و سودآوری خوبی برایتان خواهند داشت. کاهوهای Leaf و Bibb نیز اغلب در فصل زمستان در مناطق خنک کشت میشوند.
سایر محصولات محبوب بهعنوان سبزیجات گلخانهای شامل فلفل دلمهای، بادمجان و گیاهانی مانند ریحان، نعناع، شاهی و انواع سبزی خوردن هستند.
هرکدام از سبزیجات گلخانهای نیاز به شرایط منحصربهفردی برای ایجاد بهترین عملکرد دارند. در ادامه ما برای آشنایی بیشتر شما شرایط گلخانه برای کاشت گوجهفرنگی را برایتان توضیح خواهیم داد:
افزایش دیاکسید کربن
مشخص شده است که وارد کردن دیاکسید کربن مکمل به گلخانه بهطور قابلتوجهی باعث افزایش عملکرد گوجهفرنگی و سایر سبزیجات گلخانهای میشود. دیاکسید کربن تکمیلی در روزهایی که گلخانه برای چندین روز و بدون تهویه بسته شده است، مؤثرتر است. حداکثر نتایج را میتوان با تزریق 1000 تا 1500 ppm دیاکسید کربن به گلخانه با استفاده از مشعلهای پروپان یا سایر مولدهای CO 2 به دست آورد.
مدیریت تلفیقی آفات
مدیریت تلفیقی آفات (IPM) یک رویکرد جامع برای مدیریت آفات است. IPM استفاده از آفتکشها را در گلخانه منتفی نمیکند. در عوض، آفتکشها در ترکیب با کنترل مکانیکی، بیولوژیکی و همچنین نظارت بر حشرات برای به حداکثر رساندن اثربخشی روشهای کنترل استفاده میشوند. کاهش استفاده از آفتکشها در برنامههای زمانبندی مؤثرتر، نه تنها اثرات نامطلوب این مواد شیمیایی بر محیطزیست و افراد را کاهش میدهد، بلکه احتمال مقاومت آفات را نیز کاهش خواهد داد.
کاشتن گوجهفرنگی
در طول سال میتوان یک یا دو بار گوجهفرنگی را در گلخانه کاشت. تاریخ کاشت، نشاء و برداشت بسته به مکان ساخت گلخانه سبزیجات متفاوت است. از آنجایی که اکثر گونههای گوجهفرنگی 100 روز پس از کاشت شروع به رسیدن میکنند، بذر باید طوری کاشته شود تا میوه بهزودی پس از اولین یخبندان برای محصولات پاییزی شروع به رسیدن کند.
در مناطق خنکتر، محصولات گوجهفرنگی معمولاً در اوایل جولای یعنی تقریباً دهم تیرماه کاشته میشوند و در اواسط آگوست یعنی اواخر مرداد به بسترهای گلخانهای پیوند زده خواهند شد. برداشت نیز از ماه اکتبر یعنی حدوداً دهم مهرماه آغاز میشود و ممکن است تا اوایل اسفند ادامه یابد.
درصورتیکه هزینههای گرمایش زیاد شود، برداشت ممکن است زودتر انجام شود. برداشت اواخر بهار را میتوان با به تأخیر انداختن کاشت تا اواخر پاییز یا اوایل زمستان انجام داد. تاریخ کاشت در مناطق جنوبی به دلیل هوای گرم باید به تعویق بیفتد.
گیاهان بهتر است در ظروف جداگانه (گلدانهای پلاستیکی، گلدانهای ذغال سنگ نارس یا مکعبها) برای کاهش هزینههای نیروی کار و کاهش شوک پیوندی کشت شوند. استفاده از مخلوطهای گلدانی استریل تجاری، بروز مشکلات بیماری گیاهچه را کاهش میدهد.
میتوان از مخلوطهای خاک سفارشی استفاده کرد، اما برای از بین بردن حشرات، بیماریها و بذر علفهای هرز باید خاک پاستوریزه شود. حرارت دادن مخلوط خاک مرطوب تا دمای 160 درجه فارنهایت به مدت 30 دقیقه باعث از بین رفتن بیشتر آفات میشود.
دو تا سه بذر در هر گلدان (1/4 اینچ عمق) بکارید و آب دهید. سپس گلدانها را با پلیاتیلن شفاف بپوشانید و در سایه (دمای 70 درجه فارنهایت) قرار دهید تا نهالها ظاهر شوند. پس از سبز شدن، پلاستیک را بردارید و گلدانها را در آفتاب کامل قرار دهید. بعد از رشد نهالها میتوانید آنها را به خاک گلخانه انتقال دهید.
در صورت امکان، نهالها باید در دمای روز 58-60 درجه فارنهایت (شب 52-56 درجه فارنهایت) برای 10-14 روز اول رشد کنند. پس از آن، دمای روز باید بین 70 تا 75 درجه فارنهایت (شب 60 تا 62 درجه فارنهایت) حفظ شود. پس از دمای سرد اولیه، دما نباید کمتر از 55 درجه فارنهایت باشد. در غیر این صورت ممکن است محصولات شما خشن و با شکل نامنظم باشند و شاهد توقف رشد گیاه باشید. در روزهای ابری میتوان دما را کمی کاهش داد.
ممکن است در زمستان نیاز باشد قبل از استفاده، آب آبیاری گرم شود. زیرا آب با دمای کمتر از 50 درجه فارنهایت ریشهها را خنک میکند و باعث رشد ضعیف میشود. گیاهان باید بهصورت هفتگی با محلول اولیه (1/2 اونس 21-53-0 در هر گالن آب) در آب آبیاری کود دهی شوند. با بزرگتر شدن گیاهان، تغذیه را میتوان به دو بار در هفته افزایش داد.
پیوندها باید تقریباً چهار تا شش هفته پس از کاشت در بسترهای گلخانهای کاشته شوند. پیوندها را در خاک ۱ اینچ عمیقتر از گلدانها قرار دهید. گیاهانی که در ارتفاع قرار دارند را با فاصله 15 تا 18 اینچ از هم در ردیفهایی به عرض 3 تا 3.5 فوت قرار دهید و بلافاصله پس از نشاء آبیاری کنید.
برداشت گوجه فرنگی
میوه باید تا زمانی که ممکن است برای ایجاد حداکثر کیفیت روی تاک باقی بماند. بااینحال، مشخصات بازار تعیین میکند که آیا میوه باید زودتر برداشت شود یا خیر؟ گیاهان معمولاً دو تا سه بار در هفته برداشت میشوند. میوهها باید از گیاه جدا شوند و بخش کوچکی از ساقه و کاسه گل سبز چسبیده به میوه باقی بماند که یک علامت تجاری متمایز برای گوجهفرنگیهای گلخانهای است.
سخن پایانی
همانطور که ملاحظه کردید در ساخت گلخانه سبزیجات باید به نکات مختلفی توجه کنید که بیشتر آنها به شرایطی که باید برای محصول مورد نظرتان فراهم نمایید، بستگی دارد. همچنین سرمایه موجود برای تأسیس گلخانه تأثیر زیادی در ساخت آن و نوع مصالح مورد استفاده خواهد داشت.
شما میتوانید انواع مختلف سبزیجات دلخواهتان را حتی خارج از فصل رشد در گلخانه سبزیجات خود کشت دهید و ما در این مقاله بهعنوان یک مثال قابل درک تنها برخی از شرایط گلخانهای مورد نیاز برای گوجهفرنگی را توضیح دادیم که بیشترین کشت گلخانهای را در دنیا دارد.
ترجمه تخصصی: همیارگلخانه
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.