سموم شیمیایی در محیط زیست

سموم شیمیایی در محیط زیست به ترکیبات شیمیایی با اثرات خطرناک گفته می شود که ساختار معدنی یا آلی دارند. این ترکیبات از فعالیت های مختلف انسانی یا صنعتی یا جانوری تولید می شوند. شناخت سموم شیمیایی و مواد شیمیایی آلاینده و خطرناک در محیط زیست به انسان ها کمک می کند که منابع تولید آن را کنترل کنند یا روش هایی برای حذف آنها پیدا کنند.

آنچه درباره سموم شیمیایی محیط زیست می دانید می تواند در کنترل آنها بسیار به شما کمک کند.

سموم شیمیایی در محیط زیست و اثرات آنها را بهتر بشناسیم

برخی از واقعیت های اساسی در مورد مواد سمی وجود دارند. شما به عنوان یک فرد می توانید در معرض مواد شیمیایی قرار بگیرید و آسیب ببینید؛ اما اگر این منابع آلاینده را بشناسید، حتی اگر با آنها تماس هم داشته باشید، احتمال اثرات مضر بر سلامتی را کاهش خواهید داد.

جمله قدیمی “آنچه شما نمی دانید نمی تواند به شما آسیب برساند”، همیشه توصیه خوبی نیست. وقتی صحبت از مواد سمی و سموم شیمیایی در محیط زیست می شود، آنچه می دانید می تواند به شما کمک کند.

رادون، یک گاز آلاینده در زیرزمین ها، سرب در آب آشامیدنی، گازهای خروجی از اتومبیل ها و مواد شیمیایی آزاد شده از محل دفن زباله، تنها چند نمونه از مواد سمی هستند که می توانند به شما آسیب برسانند. با درک چگونگی تولید این مواد، می توانید در معرض مواد شیمیایی قرار بگیرید و خطرات اثرات مضر آنها بر سلامتی خود را کاهش دهید.

مقاله پیشنهادی همیار گلخانه: گازهای گلخانه ای و اثرات آنها را بهتر بشناسید

ماده سمی چیست؟

یک ماده سمی، ماده ای است که می تواند سمی باشد یا اثرات منفی برای سلامتی ایجاد کند. مردم به طور کلی نگران مواد شیمیایی مانند بی فنیل های پلی کلر (PCB) و دی اوکسین ها هستند که می توانند در برخی از مکان های دفع زباله های خطرناک یافت شوند.

محصولاتی که ما روزانه از آنها استفاده می کنیم مانند پاک کننده های خانگی، داروهای بدون نسخه پزشک، بنزین، الکل، سموم دفع آفات، سموم شیمیایی در محیط زیست، مازوت و مواد آرایشی نیز می توانند سمی باشند. هر ماده شیمیایی در برخی شرایط می تواند سمی یا مضر باشد.

 

اثرات سلامتی: سمی (toxic) یا خطرناک (hazardous)؟  

اکثر مواد شیمیایی می توانند سمی باشند زیرا هنگام ورود یا تماس با بدن می توانند به ما آسیب برسانند. قرار گرفتن در معرض ماده سمی مانند بنزین می تواند بر سلامتی شما تأثیر بگذارد.

از آنجا که خوردن تصادفی بنزین می تواند باعث سوختگی، استفراغ، اسهال و در مقادیر بسیار زیاد، خواب آلودگی یا مرگ شود، سمی است. برخی از سموم شیمیایی در محیط زیست به دلیل خواص فیزیکی آنها خطرناک هستند: آنها می توانند به راحتی با سایر مواد شیمیایی واکنش داده و یا منفجر شوند، بسوزند یا واکنش های تجزیه ای نشان دهند.

از آنجا که بنزین می تواند بسوزد و بخارات آن منفجر شود، بنزین نیز خطرناک است. یک ماده شیمیایی می تواند سمی، خطرناک یا هر دوی آن باشد.

چگونه مواد سمی می توانند آسیب وارد کنند؟

از آنجا که مواد شیمیایی می توانند سمی باشند، درک اهمیت تأثیر آنها بر سلامتی بسیار مهم است. برای تعیین خطر اثرات مضر سلامتی در یک ماده، ابتدا باید بدانید که ماده چقدر سمی است. چقدر، و با چه وسیله ای، فرد در معرض این مواد شیمیایی قرار می گیرد؛ و اینکه آن شخص چقدر نسبت به ماده حساسیت دارد.

مسمومیت چیست و به چه عواملی بستگی دارد؟

 

برخی مواد، سمی تر از سایر مواد هستند. سمیت یک ماده با توجه به انواع تأثیرات آن و قدرت آن توصیف می شود. این ویژگی برای مواد شیمیایی رایج و برخی از انواع سموم شیمیایی در محیط زیست صدق می کند.

انواع تأثیرات: مواد شیمیایی مختلف اثرات متفاوتی ایجاد می کنند. به عنوان مثال، ماده شیمیایی A ممکن است باعث استفراغ شود، اما سرطان زا نیست. ماده شیمیایی B ممکن است هیچ اثر قابل توجهی در هنگام مواجهه فرد با آن نداشته باشد، اما ممکن است سال ها بعد باعث سرطان شود.

پتاسیل اثر گذاری: قدرت (یا پتاسیل اثرگذاری) معیار اندازه گیری سمیت یک ماده شیمیایی است. ماده شیمیایی قوی تر، سمی است. به عنوان مثال، سیانور سدیم از کلرید سدیم (نمک خوراکی) قوی تر است زیرا بلعیدن مقدار کمتری سیانور می تواند شما را مسموم کند.

قدرت و بنابراین سمیت یک ماده شیمیایی می تواند تحت تأثیر تجزیه آن در بدن انسان باشد. وقتی ماده ای جذب بدن می شود، ممکن است ساختار شیمیایی آن تغییر کند یا به ماده ای سمی یا با سمیت کم تبدیل شود.

به عنوان مثال، تتراکلرید کربن که به عنوان یک حلال معمول استفاده می شود، توسط بدن به ماده شیمیایی سمی تری تبدیل می شود که باعث آسیب های کبدی می شود. برای برخی دیگر از مواد شیمیایی، متابولیسم، ماده شیمیایی را به شکلی تغییر می دهد که با سهولت بیشتری توسط بدن از بین می رود.

قرار گرفتن در معرض سموم شیمیایی و مواد سمی: ماده شیمیایی فقط در صورت تماس یا ورود به بدن می تواند اثرات سلامتی داشته باشد.

راه های قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی سمی: قرار گرفتن در معرض ماده می تواند از طریق استنشاق، بلع یا تماس مستقیم رخ دهد.

استنشاق (تنفس) گازها، بخارها، غبارها یا ذرات معلق، یک مسیر معمول در معرض قرار گرفتن سموم شیمیایی در محیط زیست است. مواد شیمیایی می توانند وارد بینی، مجاری هوا و ریه ها شوند. آنها می توانند در مجاری تنفسی رسوب کرده یا توسط ریه ها در جریان خون، جذب شوند. سپس خون می تواند این مواد را به بقیه بدن منتقل کند.

بلعیدن غذا، نوشیدنی یا سایر مواد، راه دیگر قرار گرفتن در معرض این مواد خطرزا است. مواد شیمیایی که به غذا، ظروف یا روی دست وارد می شوند می توانند بلعیده شوند. کودکان بیشتر در معرض بلع مواد یا گرد و غبار یا خاک هستند زیرا اغلب انگشتان خود و یا اشیای دیگر را در دهان می گذارند.

تماس مستقیم (لمس) با پوست یا چشم نیز راهی برای قرار گرفتن در معرض سموم شیمیایی در محیط زیست است. برخی از مواد از طریق پوست جذب شده و وارد جریان خون می شوند. پوست ترک خورده، بریده شده یا آسیب دیده اجازه می دهد مواد آلاینده به راحتی وارد بدن شوند.

مسیر قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی در اثرگذاری یا عدم تأثیر ماده سمی نقش دارد. نفس کشیدن یا بلعیدن سرب می تواند اثرات منفی در سلامتی داشته باشد، اما لمس سرب مضر نیست، زیرا سرب از طریق پوست جذب نمی شود.

دوز یا مقدار سموم شیمیایی در محیط زیست: به مقدار ماده ای که وارد بدن فرد می شود یا با آن تماس می گیرد دوز می گویند. نکته مهم در ارزیابی دوز، وزن بدن است.

اگر کودک در معرض همان مقدار ماده شیمیایی باشد که بزرگسالان با آن تماس دارند، کودک (که وزن کمتری دارد) می تواند بیشتر از بزرگ سالان تحت تأثیر قرار گیرد. به عنوان مثال، به کودکان مقادیر کمتری آسپرین نسبت به بزرگسالان داده می شود، زیرا دوز مورد نیاز برای بزرگسالان برای وزن بدن کودک بسیار زیاد است.

هرچه میزان ماده ای که فرد در معرض آن قرار دارد بیشتر باشد، احتمال وقوع اثرات در سلامتی او نیز بیشتر است. مقادیر زیاد یک ماده نسبتاً بی خطر، می تواند سمی باشد. به عنوان مثال، دو قرص آسپرین می تواند به تسکین سردرد کمک کند، اما مصرف یک بطری کامل آسپرین می تواند باعث درد معده، حالت تهوع، استفراغ، سردرد، تشنج یا مرگ شود.

محیط قرار گرفتن در معرض سموم شیمیایی در محیط زیست: قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی زمانی اتفاق می افتد که ما نفس بکشیم، بخوریم یا خاک، آب، غذا یا هوای حاوی مواد شیمیایی را لمس کنیم.

 مقدار ماده شیمیایی موجود در محیط را غلظت آن ماده می نامند. روش های معمول گزارش غلظت، قسمت در میلیون یا ppm، میلی گرم در لیتر یا میلی گرم در متر مکعب است.

دوز استاندارد سموم و مواد شیمیایی برای یک فرد را می توان با ضرب غلظت ماده شیمیایی بر مقدار آب، هوا، غذا یا خاک مصرف شده توسط فرد تعیین کرد.

به عنوان مثال، یک بزرگسال به طور متوسط ​​حدود 2 لیتر آب (تقریباً یک چهارم) می نوشد و حدوداً روزانه 20 متر مکعب هوا تنفس می کند. اگر آب آشامیدنی حاوی 1 میلی گرم سرب در لیتر باشد، در این صورت فرد باید در مجموع 2 میلی گرم سرب در روز مصرف کند.

طول زمان قرار گرفتن در معرض سموم شیمیایی در محیط زیست: قرار گرفتن کوتاه مدت در معرض مواد شیمیایی، وضعیت حاد نامیده می شود. قرار گرفتن طولانی مدت در معرض این مواد، اثرات مزمن نامیده می شود. هر یک ممکن است باعث ایجاد اثرات منفی فوری روی سلامتی شوند. برخی از اثرات سلامتی ممکن است برای مدتی رخ ندهد.

در وضعیت حاد حاصل از تماس کوتاه مدت با یک ماده شیمیایی، ممکن است چند ثانیه یا چند ساعت طول بکشد. به عنوان مثال، ممکن است چند دقیقه طول بکشد تا پنجره ها با آمونیاک تمیز شود، از پاک کننده لاک ناخن استفاده شود یا یک قوطی رنگ اسپری شود. بخارهایی که ممکن است در طی این فعالیت ها فرد استنشاق کند نمونه هایی از اثرات حاد هستند.

در وضعیت مزمن، تماس مداوم یا مکرر با یک ماده سمی برای مدت زمان طولانی (ماه ها یا سال ها) می باشد. اگر هر روز از یک ماده شیمیایی در محل کار استفاده شود، به معنای وضعیت مزمن است. با گذشت زمان، برخی مواد شیمیایی مانند PCB و سرب می توانند در بدن جمع شده و اثرات سوء سلامتی طولانی مدت ایجاد کنند.

وضعیت مزمن همچنین می تواند در خانه ها هم رخ دهد. برخی از مواد شیمیایی موجود در مبلمان خانگی، فرش یا مواد تمیز کننده می توانند منشأ قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی و اثرات مزمن باشند.

مواد شیمیایی نشت شده از محل دفن زباله ها (زباله ها) می تواند به آب های زیرزمینی وارد شده و چاه های اطراف را آلوده کرده یا به زیرزمین ها نفوذ کند. تا زمانی که اقدامات پیشگیرانه انجام نشود، افراد ممکن است برای مدت طولانی در معرض مواد شیمیایی موجود در آب آشامیدنی قرار بگیرند.

بهترین مقالات همیار گلخانه را از این قسمت مطالعه کنید….

حساسیت به مواد شیمیایی و سموم شیمیایی در محیط زیست

 

همه افراد به یک اندازه نسبت به مواد شیمیایی حساس نیستند و به همین ترتیب تحت تأثیر آنها قرار نمی گیرند. این، دلایل زیادی دارد.

بدن افراد به دلیل اختلاف ژنتیکی در توانایی تجزیه یا از بین بردن برخی مواد شیمیایی متفاوت است.

افراد ممکن است پس از قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی، حساسیت پیدا کنند. سپس ممکن است نسبت به مقادیر بسیار کمی از ماده شیمیایی واکنش نشان دهند و اثرات مختلف یا جدی تری نسبت به افراد غیر حساس به آلرژی که در معرض همان مقدار قرار دارند، حس کنند.

به عنوان مثال افرادی که به زهر زنبور حساسیت دارند نسبت به افرادی که حساسیت ندارند واکنش جدی تری نسبت به نیش زنبور نشان می دهند.

عواملی مانند سن، بیماری، رژیم غذایی، بارداری و مصرف داروهای پزشکی یا غیر پزشکی نیز می توانند بر حساسیت فرد به یک ماده شیمیایی تأثیر بگذارند.

کودکان خردسال اغلب به دلایلی حساسیت بیشتری نسبت به مواد شیمیایی دارند. بدن آنها هنوز در حال رشد است و آنها نمی توانند از اثرات منفی برخی مواد شیمیایی رها شوند. همچنین، کودکان مقادیر بیشتری از برخی مواد شیمیایی (مانند سرب) را نسبت به بزرگ سالان در خون خود جذب می کنند.

چگونه بیاموزیم که مواد شیمیایی چگونه بر سلامتی تأثیر می گذارند؟

ما از همه تأثیرات قرار گرفتن در معرض هر ماده شیمیایی اطلاعی نداریم. لازم است که همه ما تا حدودی از اثرات انسانی و مطالعات حیوانی در مورد اثرات بسیاری از مواد شیمیایی بر سلامتی بیاموزیم. آشنایی با سموم شیمیایی در محیط زیست هم در این زمینه اهمیت دارد.

اطلاعاتی که در مورد مواجهه انسان با مواد شیمیایی و سموم شیمیایی در محیط زیست، در محل کار یا به طور تصادفی، منتشر شده، بسیار مفید است، حتی اگر ناقص باشد.

گاهی اوقات جمعیت انسانی که در معرض ماده سمی قرار گرفته است (معمولاً در محل کار یا از منبع محیطی) با جمعیتی که در معرض آن قرار نگرفته مقایسه می شود.

بسیاری از آزمایشات سمیت روی حیوانات انجام می شود. آزمایشات حیوانی اغلب شاخص های خوبی برای سنجش سمیت شیمیایی در انسان است؛ حتی اگر حیوانات دقیقاً مانند مردم نسبت به مواد، واکنش نشان ندهند.

برای تولید سموم شیمیایی در محیط زیست نیز آزمون هایی انجام می شود که نشان دهد این سموم برای گیاهان چه اثراتی دارند و یا برای انسان ها در چه حد استانداردی باید باشند.

اگر در معرض ماده شیمیایی باشیم چه اتفاقی می افتد؟

 

قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی می تواند مستقیماً در محل تماس (موضعی) یا سایر نقاط بدن (سیستمیک)، اثرات بدی برای سلامتی ایجاد کند و این اثر می تواند فوری یا تأخیری باشد.

مواد شیمیایی می توانند بر روی هر سیستم بدن تأثیر بگذارند؛ از جمله سیستم تنفسی (بینی، مجاری هوا و ریه ها)، دستگاه گوارش (دهان، گلو، معده و غیره)، گردش خون (قلب، خون)، عصبی (مغز، عصب) سلول ها) و سیستم تولید مثل (اسپرم، تخمک و غیره).

بعضی از مواد شیمیایی مانند اسیدها غیر اختصاصی هستند و در اثر تماس مستقیم آسیب می رسانند. سایر مواد شیمیایی مانند بنزین می توانند در خون جذب شده و در بدن منتقل شوند. بعضی از مواد شیمیایی فقط روی برخی از سیستم های هدف یا اندام های هدف تأثیر می گذارند.

هر سیستم ارگانی، عملکردها و خصوصیات فیزیکی مختلفی دارد. بنابراین تأثیر مواد شیمیایی و سموم شیمیایی در محیط زیست بر روی هر سیستم باید کمی متفاوت ارزیابی شود.

علاوه بر موارد فوق، آمونیاک استنشاق شده می تواند لایه های بینی، گلو و ریه ها را تحریک کند. الکل می تواند باعث سرگیجه شود. اثرات فوری بر سلامتی گاهی قابل برگشت هستند و ممکن است بلافاصله پس از قطع تماس با مواد شیمیایی از بین بروند.

با این حال، برخی از اثرات فوری بر روی سلامتی فرد، به راحتی از بین نمی روند. قرار گرفتن در معرض ماده خورنده، مانند اسید باتری، ممکن است باعث آسیب دائمی به پوست یا چشم شود.

به دست آوردن سلامتی ممکن است ماه ها یا سال ها طول بکشد و ممکن است در اثر مواجهه حاد یا مزمن با ماده سمی باشد. تأخیر بین قرار گرفتن در معرض ماده سمی و ظاهر شدن اثرات سلامتی، دوره تأخیر نامیده می شود.

تأخیر در سلامتی می تواند برگشت پذیر یا دائمی باشد. با قطع شدن قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی، اثرات دائمی از بین نمی روند. به عنوان مثال، تنفس آزبست در طی یک دوره زمانی ممکن است باعث بیماری ریه شود. به محض شروع بیماری ریه، حتی اگر قرار گرفتن در معرض آن متوقف یا کاهش یابد، ادامه خواهد یافت.

سرطان نمونه ای از اثر تأخیر در سلامتی است. سرطان، رشد و گسترش کنترل نشده سلول های غیر عادی در بدن است. انواع مختلفی از سرطان وجود دارد. سرطان می تواند ناشی از موارد مختلفی باشد؛ از جمله قرار گرفتن در معرض مواد سمی، اشعه ماورا بنفش خورشید و اشعه یونیزان.

قرار گرفتن در معرض برخی مواد شیمیایی مانند بنزن و آزبست می تواند در انسان سرطان ایجاد کند. برخی از مواد شیمیایی در حیوانات، سرطان ایجاد می کنند، اما اینکه آیا در انسان ایجاد می شود، مشخص نیست.

مقاله پیشنهادی همیار گلخانه: انواع تجهیزات گلخانه ای و اهمیت آنها

از خودت محافظت کن!

 

حتی اگر مواد شیمیایی که ما هر روز استفاده می کنیم یا در معرض آن هستیم سمی باشند، شما می توانید خود و خانواده خود را در برابر تماس شیمیایی محافظت کنید. هر چقدر ماده ای سمی باشد، اگر در معرض این ماده قرار نگیرید، نمی تواند بر سلامتی شما تأثیر بگذارد.

قانون مهمی که باید به خاطر بسپارید؛ قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی و سموم شیمیایی در محیط زیست را به حداقل برسانید.

قبل از استفاده از یک محصول، برچسب آن را با دقت بخوانید و دستورالعمل ها را دنبال کنید. به هشدارهای روی برچسب توجه کنید.

از تهویه مناسب استفاده کنید. تهویه به معنای ورود هوای تازه به خانه یا محل کار خود است.

هنگام استفاده از مواد شیمیایی قوی، بهتر است مدتی درب و پنجره های خود را باز کنید. هنگامی که از یک ماده شیمیایی سمی در محیط داخلی استفاده می کنید، ممکن است بخواهید هوا را با فن از پنجره خارج کنید. پنجره یا درب های دیگری باز کنید تا هوای تازه وارد اتاق شود.

هنگام دست زدن به مواد شیمیایی از دستکش محافظ مناسب استفاده کنید. اگر از موادی که برای تنفس مضر هستند استفاده می کنید، از ماسک مناسب استفاده کنید.

مواد شیمیایی را با خیال راحت و دور از دسترس کودکان نگهداری کنید. تمام ظروف را برچسب بزنید و مایعات را در ظروف خانگی که معمولاً استفاده می شوند، مانند بطری های نوشابه یا قوطی های مواد غذایی نگهداری نکنید.

اگر هنگام دست زدن به مواد شیمیایی لباس ها کثیف می شوند، برای کاهش قرار گرفتن در معرض آن، در اسرع وقت لباس ها را عوض کنید. لباس های آلوده را جداگانه بشویید. سپس دستگاه را از طریق یک چرخه شستشو تخلیه کنید تا قبل از شستن لباس بیشتر، آن را تمیز کرده باشید.

اگر باید از یک ماده سمی استفاده کنید، فقط مقدار مورد نیاز را خریداری کنید تا مواد کمتری برای ذخیره یا دفع باقی بماند.

سعی کنید از کاربرد یک ماده سمی خودداری کنید. اگر این امکان وجود ندارد، محصولی را انتخاب کنید که مواد سمی کمتری داشته باشد. به عنوان مثال، رنگ های پایه آب به طور کلی سمیت کمتری نسبت به رنگ های روغنی دارند.

هوای داخل خانه می تواند حاوی مواد شیمیایی از هوای خارج، خاک یا آب باشد. رادون، یک گاز رادیواکتیو طبیعی است، می تواند بر سلامتی شما تأثیر بگذارد. از طریق سوراخ یا شکاف در کف زیرزمین یا دیوارها وارد خانه می شود. بیاموزید که چگونه رادون را آزمایش کنید. اگر سطح رادون در خانه شما افزایش یافته است، در اسرع وقت اقدامات اصلاحی را انجام دهید.

نوشیدن آب می تواند حاوی مواد شیمیایی مضر باشد. سرب می تواند از لوله های سربی یا لحیم سرب شسته شود (در آنها حل شود). قبل از استفاده از آن برای نوشیدن یا پخت و پز، با استفاده از آب سرد و با استفاده از آب برای یک یا دو دقیقه مقدار سرب موجود در آب خود را کاهش دهید.

فیلترها می توانند برخی مواد شیمیایی را از آب آشامیدنی خارج کنند. فیلترها فقط در صورت لزوم باید استفاده شوند. مطمئن باشید ماده ای که استفاده می کنید مواد شیمیایی مورد نظر شما را خارج کرده و فیلترها را به طور منظم نگهداری کنید.

هرچه اطلاعات بیشتری در مورد مواد سمی و سموم شیمیایی در محیط زیست داشته باشید، می توانید میزان مواجهه با آن را کاهش دهید. آنچه می دانید می تواند به شما کمک کند!

 

ترجمه تخصصی: همیار گلخانه

منبع:

https://www.health.ny.gov/environmental/chemicals/toxic_substances.htm